De overgang bij vrouwen

De overgang bij vrouwen, je krijgt vaak te horen, ‘je moet er gewoon doorheen’. Opvliegers, stemmingswisselingen, gebroken nachten doordat je badend in het zweet wakker wordt, voor veel vrouwen zijn dit bekende overgangsklachten. Weet je dat je het jezelf een stuk aangenamer kan maken? Dat je opvliegers van twintig keer per dag ook naar twee keer per dag kunnen?

In deze blog legt orthomoleculair diëtist Manouk uit wat er nu precies veranderd door de overgang én welke invloed jij hier zelf op hebt.

Wat is de overgang?

De menopauze, overgang en de perimenopauze, je hebt er vast van gehoord, maar weet jij wat wat is?

De menopauze is je allerlaatste menstruatie. Je kan echter pas een jaar na je laatste menstruatie zeggen dat dit ook daadwerkelijk de laatste was. Dit komt doordat je in de aanloop naar de menopauze je menstruatiecyclus verandert, bij de een zullen de menstruaties langer duren, bij de ander juist korter, de een zal heftiger bloedverlies ervaren en de ander juist weer minder. De menopauze geeft het einde van je vruchtbaarheidsperiode aan.

De perimenopauze, of ook wel overgang genoemd, is de periode voor en na je menopauze. In deze periode moet je lijf een nieuw hormonaal evenwicht vinden. De zoektocht naar dit nieuwe hormonale evenwicht is hetgeen wat bij veel vrouwen klachten veroorzaakt.

Om te weten wat jij voor jouw lijf kan doen tijdens de overgang is het eerst belangrijk om te weten wat de overgang voor veranderingen in stand brengt. Een vrouw komt gemiddeld rond haar zesenveertigste in de overgang doordat het hormoon oestrogeen langzaam afneemt, waarmee de overgang in stand wordt gezet.

Het duurt gemiddeld vijf tot tien jaar tot je lichaam een nieuw hormonaal evenwicht heeft gevonden en de overgang voorbij is. Tijdens de overgang, van begin tot eind, nemen de oestrogeenspiegels met 80% af. En dat is niet de enige hormonale verandering die zowel mentaal als fysiek een grote invloed heeft.

Hoelang duurt de overgang?

Hormonen zijn boodschapperstofjes in ons lichaam en spelen een cruciale rol gedurende ons hele leven. Elk hormoon is verantwoordelijk voor zijn eigen functie(s), zo reguleren ze verschillende processen in ons lichaam. Zo zijn ze betrokken bij groei en ontwikkeling, metabolisme en energie, bloeddruk en bloedsuikerspiegel, voortplanting en vruchtbaarheid. Ze werken onderling met elkaar samen, waarbij de niveaus van verschillende hormonen elkaar beïnvloeden om een hormonaal evenwicht te behouden.

Tijdens verschillende levensfasen vinden er hormonale verschuivingen plaats wat kan leiden tot (een tijdelijke) disbalans. Wanneer hormonen uit balans raken kan dit voor klachten zorgen. De puberteit, de menstruatiecyclus, tijdens en na de zwangerschap en de overgang zijn voorbeelden van deze levensfasen waarin hormonale verschuivingen plaatsvinden. Daarnaast zijn er nog andere factoren die de hormonale balans kunnen verstoren. Denk hierbij aan stress, maar ook wat je eet en drinkt, te weinig of juist overmatige lichaamsbeweging hebben hier allemaal invloed op. Enkele voorbeelden van klachten passend bij een hormonale disbalans: stemmingswisselingen, vermoeidheid, slaapproblemen, spijsverteringsproblemen, huidproblemen, verandering in je libido, vruchtbaarheid, onregelmatige menstruatiecyclus en veranderingen in je gewicht.

De conclusie die je hieruit kan trekken is dat het ondersteunen van je hormonale balans essentieel is voor je algehele welzijn, want hoe meer je hormonen in balans zijn, hoe beter jij in je vel zal zitten, zowel mentaal als fysiek.

Wanneer we ouder worden neemt de productie van een aantal belangrijke hormonen af. Wanneer vrouwen in de overgang komen is deze afname echter versneld en intenser. De overgang wordt ook gekenmerkt door aanzienlijke veranderingen in de hormoonspiegels van een vrouw, met name door de afname van oestrogeen en progesteron. De eierstokken zullen beetje bij beetje de productie van deze hormonen verminderen. De hormonale balans die je lichaam gewend is raakt uit evenwicht, wat bij veel vrouwen voor klachten zorgt. Zodra je lichaam de overgang door is én er een nieuwe hormonale balans is gevonden, zullen de klachten ook verdwijnen.

Hormoonbalans

Overgang en hormonen

Oestrogeen is een veelzijdig hormoon, het heeft namelijk zowel mentaal als fysiek invloed op ons lichaam. Het speelt een rol bij de regulering van spierherstel- en groei, het is daarnaast ook de grootste collageenbouwer in ons lijf. Collageen is een eiwit dat zorgt voor het soepel houden van je spieren, pezen, huid, slijmvliezen en stevig houden van botten en kraakbeen. Door de afname van dit hormoon verliezen we o.a. spiermassa, worden gewrichten stijver en botten brozer. Lagere oestrogeengehaltes maken het herstellen na een fysieke inspanning daarom moeilijker.

Het hormoon oestrogeen bevordert ook de opname van calcium uit voeding. Calcium is een belangrijk mineraal voor gezonde, sterke botten en het samentrekken van spieren. Minder oestrogeen, betekent minder goede opname van calcium, waardoor er minder calcium beschikbaar is in je lichaam, wat weer invloed heeft op je spieren en botten.

Oestrogeen wordt geproduceerd in de eierstokken en in vetcellen. Door de daling van oestrogeen tijdens de overgang doet je lichaam hard zijn best om je oestrogeen levels op pijl te houden. Via buikvetweefsel en onder invloed van testosteron kan er een zwakkere vorm van oestrogeen worden geproduceerd. Bij dit proces zal je lichaam vetweefsel gaan vasthouden of opslaan om voldoende oestrogeen beschikbaar te maken. Hierdoor kom je tijdens de overgang gemiddeld twee kilo aan. Oestrogeen is daarnaast een natuurlijke bescherming tegen hart- en vaatzieken.

Naast de fysieke veranderingen door de afname van oestrogeen heeft het ook invloed op je hersenen. Hier bevinden zich veel oestrogeenreceptoren (dit zijn eigenlijk kleine ‘antennes’ in je lichaam die gevoelig zijn voor het hormoon oestrogeen). Deze receptoren bevinden zich in het gebied dat betrokken is bij emotie, seksualiteit, motivatie, stress en geheugen. Een kleine hormonale verandering kan bijdragen aan een verandering in je emotionele huishouding. Daarnaast stimuleren oestrogenen de aanmaak van verschillende neurotransmitters (die geven signalen door in de hersenen tussen zenuwcellen of spiercellen). Zo kunnen schommelingen en vermindering van oestrogeen tijdens de overgang zorgen voor emotionele klachten, maar ook tot slapeloosheid, vermoeidheid en cognitieve veranderingen zoals vergeetachtigheid en concentratieproblemen.

Progesteron wordt ook wel een natuurlijk antidepressiva genoemd, omdat het een beschermend en voedend effect heeft op je brein. Het zorgt voor rust en dat je lichaam kan herstellen. Een afname ervan merk je dan ook doordat je meer prikkelbaar bent, je minder bestand bent tegen stress en angst. Daarnaast kun je meer stemmingswisselingen ervaren.

Dit hormoon brengt je lichaam dus in ruststand, zodat cellen zich kunnen herstellen. Progesteron wordt in je eierstokken en bijnieren geproduceerd. In je bijnieren kan progesteron worden omgezet naar andere hormonen, zoals onder andere cortisol (ons stresshormoon). Bij stress produceert de bijnier cortisol, om in stressvolle situaties voldoende cortisol beschikbaar te hebben zal er in dit proces ook progesteron worden gebruikt. Dit gaat ten koste van de hoeveelheid progesteron die je nodig hebt voor rust, je schildklier en cyclus. Dit kan zorgen voor stemmingswisselingen, slaapproblemen, verminderde stressrespons en een verminderd gevoel van welzijn.

Progesteron beïnvloedt de werking van je schildklierhormonen. De schildklier maakt hormoon T4, dit moet worden omgezet naar actief T3, onder invloed van progesteron. Lagere progesteronspiegels betekenen minder beschikbaarheid van dit hormoon, waardoor er minder schildklierhormonen worden omgezet. Dit kan leiden tot een verminderde schildklierfunctie en een lager energieverbruik. Als je dezelfde eet- en beweeggewoonten blijft behouden, kan dit leiden tot gewichtstoename.

De invloed van oestrogeen

De invloed van progesteron

Als er over overgangsklachten gesproken wordt, dan wordt er vaak gesproken over typische en atypische klachten. Typische klachten zijn klachten die direct het gevolg zijn van de vermindering in hormonen. Voorbeelden hiervan zijn verandering in je menstruatie, opvliegers, nachtelijk zweten, vaginale veranderingen en urineverlies of blaasontstekingen. Atypische klachten kunnen door de overgang komen, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben, zoals ziekte en ouder worden. Voorbeelden van atypische klachten zijn: droge ogen, mond of neus, hoofdpijn/migraine, hartkloppingen, hoge bloeddruk, slaapproblemen, spier- en gewrichtsklachten.

Niet elke vrouw heeft last van alle klachten. De een gaat er fluitend doorheen, waarbij de andere haar dagelijkse bezigheden behoorlijk belemmerd worden door alle klachten. Dan hebben we het nu alleen nog over de klachten en komen er ook nog lichamelijke veranderingen bij kijken. Veel vrouwen komen aan, krijgen een buikje. Vet slaat zich vooral op rondom je buik, je huid wordt ook rimpeliger, doffer, je haar wordt dunner en je nagels worden brozer. Dit allemaal door de afname van oestrogeen.

Veelvoorkomende klachten tijdens de overgang

Effect van voeding en leefstijl op overgangsklachten + praktische tips

Het effect van aanpassingen in voeding en leefstijl op overgangsklachten is groot. Niet alle vrouwen weten dat er hiermee veel winst te behalen is. Klachten als opvliegers, nachtelijk zweten en hoofdpijn kunnen hiermee aanzienlijk verminderd worden.

Voeding en de overgang
Zo staan suikers, cafeïne, alcohol, geraffineerde koolhydraten en sterke kruiden er allen om bekend om klachten zoals opvliegers te verergeren. Doordat deze stoffen de hormoonbalans kunnen verstoren of de bloedvaten kunnen verwijden, kunnen ze leiden tot een verhoogde lichaamstemperatuur en verergerde symptomen.

Veel van deze producten hebben ook invloed op je bloedsuiker. Met een stabiele bloedsuiker worden deze prikkelende producten al geëlimineerd. Tijdens de overgang zijn er veel hormonale schommelingen, insuline (het hormoon dat betrokken is bij je bloedsuiker) heeft hier ook duidelijk invloed op, vooral met betrekking tot uiting van bijkomende klachten. De conclusie die je hieruit mag trekken is dat je met een stabiele bloedsuiker je hormonale balans en hormonale verschuiving ondersteunt, waardoor er minder overgangsklachten zullen plaatsvinden.

Stress en overgangsklachten
Cortisol wordt ook door je bijnieren vrijgegeven maar als reactie op langdurige stress. Door stress wordt je bloedsuikerspiegel verhoogd, maar daarnaast wordt ook je immuunsysteem onderdrukt. Dit heeft een negatief effect heeft op je weerstand en dus je gezondheid. Door stress en het vrijgeven van deze hormonen raakt tijdens de overgang je lichaamsthermostaat ontregeld wat voor opvliegers kan zorgen, maar ook voor klachten als hoofdpijn. Wanneer je lichaam cortisol blijft aanmaken, omdat de stress aanhoudt, zal er meer progesteron worden verbruikt. Dit betekent dat je nóg minder bestand bent tegen stress, je ervaart meer stemmingswisselingen en er blijft minder progesteron over voor je schildklier.

Beweging en de overgang
Dat beweging goed voor je is weten veel mensen, maar bewegen tijdens de overgang is nog belangrijker omdat het 1) een positief effect heeft op je bloedsuikerspiegel wat helpt tegen klachten, 2) positief is voor het verder tegengaan van verlies van spiermassa en botafbraak, het helpt de kans op osteoporose te verkleinen en 3) het geeft mentaal meer ruimte, waardoor je meer bestand bent tegen stress.

Nachtrust en overgangsklachten
Veranderingen in je hormonen kunnen voor slaapproblemen zorgen. Je bent vaker wakker door nachtelijk zweten, je hebt minder rust doordat je minder progesteron aanmaakt, ervaart krampen en moet vaker plassen.

Je bent minder bestand tegen stress, wanneer je dan ook veel stress ervaart, koffie of alcohol drinkt, een hoge bloeddruk hebt en je schildklier minder goed werkt dan is dit niet bevorderend voor je nachtrust.

Tijdens het slapen help jij je lichaam te herstellen, wanneer je slecht slaapt zal je minder groeihormoon aanmaken (het hormoon dat je lichaam helpt herstellen), waardoor je niet uitgerust wakker zal worden.
Wat kan je hierbij helpen? Werk écht goed aan je ontspanning en stressreductie, die hebben beide een grote invloed op je slaapkwaliteit. Beweeg voldoende, ga naar buiten als het licht is en doe geen actieve dingen meer in de loop van de avond om je bioritme echt te ondersteunen.

PLAN GRATIS KENNISMAKING

Nu je deze hele blog hebt gelezen heb je hopelijk een beter beeld wat de invloed van de overgang is én dat overgangsklachten vaak goed te verminderen zijn door aanpassingen in voeding en leefstijl.

Heb jij al van alles geprobeerd of zie je door de bomen het bos niet meer en zou je graag wat hulp krijgen, om weer lekkerder in je vel te zitten? Plan dan vrijblijvend een kennismakingsgesprek, dan denk ik met je mee wat voor jou mogelijk een goede oplossing kan zijn.